حسنعلی تهرانیحسنعلی تهرانی (متوفای ۱۳۲۵ق)، از فقهاء و علمای شیعه در قرن چهاردهم هجری قمری بود. وی در تهران، نجف و سامرا علوم دینی را نزد اساتید بزرگی چون ملا علی دماوندی و میرزای شیرازی فرا گرفته و به درجه اجتهاد رسید و برای فعالیت‌های علمی و فرهنگی به مشهد رفت. تدریس سطوح عالی و تربیت شاگردان و امام جماعت مسجد گوهرشاد بخشی از فعالیت‌های این عالم بود. او از شاگردان خاص میرزای شیرازی بود که در زمان تحصیل، تصدی امور مدرسه میرزا را در سامرا بر عهده داشت. ۱ - ولادت و تحصیلاتحسنعلی تهرانی در تهران به دنیا آمد. از تاریخ تولدش اطلاعی در دست نیست. او پس از آشنایی با مقدمات و سطوح، همراه استادش آخوند ملا علی دماوندی، و همدرسش سید عزیزاللّه تهرانی به نجف [۲]
آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۴، ص۳۷۹، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
و پس از چند سال به سامرا رفت و از شاگردان خاص میرزا محمدحسن مجدد شیرازی (میرزای شیرازی) شد.تهرانی پس از نیل به درجه اجتهاد در زمان حیات میرزا، در حوزه به تدریس سطوح عالی پرداخت. همچنین تصدی امور مدرسه میرزای شیرازی را در سامرا، در زمان حیات وی، به عهده داشت. [۳]
آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۱: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، ج۱، قسم ۱، ص۴۵۴ـ ۴۵۵، مشهد ۱۴۰۴.
[۴]
آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۱: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، ۱۳۶۲ش، ج۱، قسم۱، ص۱۳۱
تهرانی در ۱۳۱۴ از عتبات به تهران بازگشت اما ناسازگاری او با ارکان حکومت قاجار موجب شد که به مشهد برود. [۵]
گلپایگانی، محمد، علمای بزرگ شیعه از کلینی تا خمینی، ج۱، ص۳۳۰، قم ۱۳۶۴ ش.
وی در مشهد به تدریس فقه و اصول پرداخت.۲ - شاگرداندر بحث‌های تهرانی بسیاری از فضلا و مدرّسان حوزه مشهد حاضر می‌شدند. [۶]
آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۱: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، ج۱، قسم ۱، ص۴۵۵، مشهد ۱۴۰۴.
برخی از شاگردان وی این اشخاص بودند: سید حسین موسوی معروف به ادیب بجنوردی، ملا محمدعلی فاضل خراسانی، میرزا علی‌اکبر نوغانی و سید محمدباقر رضوی [۷]
مدرس، عبدالرحمان بن نصراللّه، تاریخ علماء خراسان، چاپ محمدباقر ساعدی خراسانی، مشهد ۱۳۴۱ش.
۱۲۷۰ـ۱۳۴۲ صاحب شجرة طیبّه که از وی اجازه روایت داشته است. [۸]
مدرس، عبدالرحمان بن نصراللّه، تاریخ علماء خراسان، ج۱، ص۲۴۹، چاپ محمدباقر ساعدی خراسانی، مشهد ۱۳۴۱ش.
[۹]
مدرس، عبدالرحمان بن نصراللّه، تاریخ علماء خراسان، ج۱، ص۳۰۲، چاپ محمدباقر ساعدی خراسانی، مشهد ۱۳۴۱ش.
[۱۰]
مدرس، عبدالرحمان بن نصراللّه، تاریخ علماء خراسان، ج۱، ص۳۰۸، چاپ محمدباقر ساعدی خراسانی، مشهد ۱۳۴۱ش.
[۱۱]
فاضل خراسانی، محمدعلی، شرح دعاء العرفة، ج۱، ص۶۷، نشریة دانشکدة الهیات و معارف اسلامی مشهد، ش ۲۶-۲۷ (بهار و تابستان ۱۳۵۷).
۳ - امام جماعت مسجد گوهرشادتهرانی از مقبولیت عامه برخوردار بود و در کنار درس و بحث، امام جماعت مسجد گوهرشاد بود. [۱۳]
آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۱: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، ج۱، قسم ۱، ص۴۵۵، مشهد ۱۴۰۴.
۴ - وفاتتهرانی در ۴ رمضان ۱۳۲۵ در مشهد درگذشت [۱۴]
آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۱: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، ج۱، قسم ۱، ص۴۵۵، مشهد ۱۴۰۴.
و در صُفة قوام شیرازی به خاک سپرده شد. [۱۵]
مؤتمن، علی، راهنما( تاریخ و توصیف دربار ولایتمدار رضوی)، ص۴۲۶، تهران ۱۳۴۸ ش.
۵ - آثارتهرانی، منتخبی از رساله عملیه فارسی وحید بهبهانی معروف به مَتاجِر را که مطابق با فتاوی میرزای شیرازی شده بود، به عربی ترجمه کرد. [۱۶]
آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۹، ص۵۹، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
همچنین تقریرات درس میرزای شیرازی را از اول «بیع» تا آخر «خیارات» تحریر نمود. [۱۷]
آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۴، ص۳۷۶، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
احتمالاً رسالة فی الکبائر، که درباره گناهان کبیره است، از آثار اوست [۱۸]
فاضل، محمود، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه جامع گوهرشاد مشهد ۱۳۶۳- ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۸۹۵.
۶ - فهرست منابع(۱) محمدمحسن آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۲) محمدمحسن آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۱: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد ۱۴۰۴. (۳) محمدمحسن آقا بزرگ طهرانی، میرزای شیرازی: ترجمة هدیة الرازی الی الامام المجدد الشیرازی، تهران ۱۳۶۲ ش. (۴) امین، اعیان الشیعة. (۵) محمود فاضل، فهرست نسخه های خطی کتابخانه جامع گوهرشاد مشهد، مشهد ۱۳۶۳ـ ۱۳۶۷ ش. (۶) محمدعلی فاضل خراسانی، «شرح دعاء العرفة»، نشریة دانشکدة الهیات و معارف اسلامی مشهد، ش ۲۶ـ۲۷ (بهار و تابستان ۱۳۵۷). (۷) محمد گلپایگانی، علمای بزرگ شیعه از کلینی تا خمینی، قم ۱۳۶۴ ش. (۸) عبدالرحمان بن نصراللّه مدرس، تاریخ علماء خراسان، چاپ محمد باقر ساعدی خراسانی، مشهد ۱۳۴۱ش. (۹) علی مؤتمن، راهنما، یا، تاریخ و توصیف دربار ولایتمدار رضوی (ع)، تهران ۱۳۴۸ ش. ۷ - پانویس
۸ - منبع• دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حسنعلی تهرانی»، شماره ۴۱۲۱. رده‌های این صفحه : دانش آموختگان حوزه تهران | دانش آموختگان حوزه سامرا | دانش آموختگان حوزه نجف قرن 13 (قمری) | درگذشتگان سال 1325 (قمری) | شاگردان ملا علی دماوندی | شاگردان میرزای شیرازی | عالمان شیعه قرن 14 (قمری) | فقیهان شیعه قرن 14 (قمری) | مدفونان در مشهد
|